Pochodzenie
Ruszczyk kolczasty zwany również myszopłoch – Ruscus aculeatus Linnez rodziny Ruscaceae(myszopłochowate = ruszczykowate)dostarcza cenne kłącze –Rhizoma Rusci aculeati. Rodzaj myszopłoch zaliczany jest w niektórych systemach do Liliaceae, czyli rodziny liliowatych. Roślina występuje w Południowej Europie i w Azji (Iran). Wytwarza spłaszczone pędy, pełniące funkcje liścia (taki spłaszczony liściopodobny pęd nazywamy gałęziakiem –fylloklaudium.
Skład rośliny
Zawiera ono 4-6% saponin sterydowych, ponadto flawonoidy, fitosterole (sitosterol, stigmasterol, kampesterol), benzofurany (euparon = 2,5-diacetyl-6-hydroxybenzofuran, ruskodibenzofuran), kwasy tłuszczowe (kwas lignocerowy = tetracosanoic acid), triterpeny, kumaryny, alkaloidy (sparteina, tyramina), kwas glikolowy. Do saponin sterydowych należą: ruscyna (ruscine), neo-ruskogenina (neoruscogenin), ruskogenina (ruscogenin), ruskozyd (ruscoside). Ruskozyd jest saponiną furostanową. Ruscyna jest saponiną spirostanową.
Zastosowanie w medycynie
Wodne i wodno-alkoholowe wyciągi z kłączy ruszczyka były stosowane w medycynie w leczeniu hemoroidów, stanów zapalnych skóry i naczyń krwionośnych oraz jako środek “czyszczący krew” i moczopędny. Współczesne badania dowiodły znaczenie kłącza ruszczyka jako vasoprotectivumi antihaemorrhoidales. Podnosi ciśnienie żylne krwi, zwiększa napięcie ścian naczyń krwionośnych, wzmaga przepływ krwi w żyłach i limfy. Zapobiega zastojom krwi i limfy, obrzękom i wysiękom okołonaczyniowym. Wzmacnia i uszczelnia naczynia krwionośne. Hamuje działanie enzymu elastazy (proteinaza). Pobudza postsynaptyczne receptory alfa-1 i alfa-2, wzmaga uwalnianie noradrenaliny w zakończeniach nerwowych. Obkurcza naczynia krwionośne. Zapobiega krwawieniom występującym w trakcie zażywania preparatów antykoncepcyjnych. Posiada właściwości cytotoksyczne i przeciwhistaminowe.
Preparaty zawierające ruszczyk kolczasty
Preparaty ruszczykowe w kapsułkach zawierają różną zawartość ruskogeniny. Zalecane dawki powinny odpowiadać 7-11mg ruskogeniny/24h. Ponadto są stosowanew pastach, maściach i żelach,doodbytniczo i na skórę.
Wskazania: zastoje limfy i krążenia żylnego, żylaki, obrzęki kończyn, hemoroidy, kontuzje sportowe, plamice naczyniowe, teleangiektazje, trądzik różowaty, stany zapalne naczyń żylnych i limfatycznych, zapalenie węzłów chłonnych.
W nowoczesnym lecznictwie oficjalnym zastosowanie znalazła również czysta ruskogenina. Jest inhibitorem elastazy, czyli ma odmienny mechanizm wazoprotekcyjny niż escyna, która z kolei hamuje hialuronidazę. Saponiny sterydowe ruszczyka zmniejszają adhezję leukocytów do śródbłonka. Sama ruskogenina znalazła zastosowanie w leczeniu niewydolności naczyń żylnych i limfatycznych, w łagodzeniu objawów alergii, w leczeniu hemoroidów, żylaków kończyn, plamic, obrzęków kończyn. Nadaje się do długotrwałej terapii nadmiernej przepuszczalności i kruchości naczyń krwionośnych. Ruskogenina podawana jest przy stanach zapalnych żył oraz zakrzepach żylnych. Miejscowo w leczeniu hemoroidów, zapalenia odbytu, pochwy, przetok odbytu, świądu odbytu. Ruszczyk zmniejsza krwawienia z dróg rodnych pozamenstruacyjne. Z tego względu, że ruszczyk obkurcza naczynia krwionośne, zalecam go również w leczeniu teleangiektazji (np. po terapii sterydami), plamic i trądziku różowatego. Korzystnie działa w przypadku dermatozy około ustnej oraz rozszerzeń naczyń w przebiegu trądziku sterydowego, kosmetycznego i zawodowego (leczenie zewnętrzne skojarzyć z leczeniem wewnętrznym).
