Skład i pochodzenie nostrzyka
Ziele nostrzyka–Meliloti herba pochodzi z gatunku nostrzyk żółty–Melilotus officinalis (L.) Lamarck, z rodziny motylkowatch – Papillionaceae = Fabaceae. Jest ujęte w Farmakopei Europejskiej 5.1. Zawiera kwasy fenolowe i glikozydy fenolowe (kwaskawowy,p i o-kumarowy, salicylowy, dihydrokumarowy = melilotowy), glikozyd trans-o-kumarowy(melilotozyd) i glikozyd cis-o-kumarowy; kumaryny 0,4-1% (PhEur. wymaga przynajmniej0,3%): 3,4 dihydrokumaryna (melilotyna), hydroksykumaryna, skopoletyna, umbeliferon’flawonoidy (kemferol, glikzoyd kwercetynowy), saponiny trójterpenowe (aglikonem jestmelilotigenina i sojasapogenol B).
Właściwości lecznicze
Wyciągi z ziela nostrzyka mają zastosowanie w leczeniu zapalenia żył, zastojów żylnych i limfatycznych, w profilaktyce zakrzepicy, w łamliwości naczyń krwionośnych, wleczeniu żylaków kończyn dolnych i hemoroidów. Nostrzyk wywiera działanie uspokajające i rozkurczowe na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, układu wydalniczego i oddechowego. Wywiera wpływ żółciopędny. Przy suszeniu w temperaturze pokojowej bakterie mogą przekształcić część kumaryny w dikumarol o działaniu przeciwzakrzepowym. Przy szybkim suszeniu, dikumarol nie powstaje i surowiec nie ma wtedy działania przeciwkrzepliwego. Przykrycie szybą świeżo zebranego surowca na 3-4 dni sprzyja jego„zaparzeniu” i wzbudzeniu procesów bakteryjnych prowadzących do wydzielenia dikumarolu.Jest to jednak proces niekontrolowany i trudno przewidzieć zawartość dikumarolu w ostatecznie wysuszonym surowcu.
Zastosowanie
Napar z nostrzyka – Infusum Meliloti :1 łyżka na szklankę wrzątku, parzyć pod przykryciem 30-40 minut, przecedzić. Pić 2-3 razy dziennie po 100-150ml. Ponadto mocne napary do okładów i lewatyw przy żylakach, stłuczeniach (kontuzje), obrzękach, zapaleniu żył.Ekstrakty z nostrzyka mogą być użyte do wyrobu maści, kremów i żelu o działaniu przeciwzapalnym i rozmiękczającym. W medycynie od dawna są także znane plastry nostrzykowe Emplastrum Meliloti(rozgrzewające, przeciwzapalne) zalecane przy zapaleniu tkanki podskórnej.
Podobne do nostrzyka właściwości lecznicze mają:tomka wonna–Anthoxanthumodoratm L.iturówkawonna(żubrówka)–Hierochloe odorata (L.) P.B.–trawy zasobne wwonne kumaryny, kwas p-kumarowy, ferulowy i melilotowy.