Pochodzenie
Ephedra należy do klasy Gnetopsida w podgromadzie Gymnospermae (nagonasienne). W klasie Gnetopsida wyróżniamy rząd Ephedrales–przęślowce, a w nim rodzinę Ephedraceae–przęślowate. Rodzaj Ephedraliczy około 65 gatunków. Są to rośliny euroazjatyckie. Do celów leczniczych są wykorzystywane: przęśl dwukłosowa – Ephedra distachya L.,przęśl skrzypowata Ephedra equisetina Bunge, przęśl chińska –Ephedra sinica Stapf.,przęśl średnia – Ephedra intermedia Scher. et Mey.
Poznaj skład
Przęśl (Ephedra) zawiera około 2% alkaloidów pochodnych amin aromatycznych (L-efedryna C10H15NO), pseudoefedryna, metyloefedryna). Pseudoefedryna działa silniej moczopędnie niż efedryna. Sproszkowane ziele przęśli – Herba Ephedrae stosuje się w dawce 2-5g jednorazowo; dziennie nie przekraczano dawki 10g; ekstrakt suchy z przęśli Extractum Ephedra sicc.– 3 razy dziennie po 1g. Przęśl chińska może zawierać nawet 3% alkaloidów (w tym 90% to L-efedryna). Efedryna została wyizolowana przez Nagajoshi Nagai (1845–1929) w 1887 roku,a wprowadzona do lecznictwa w 1921 roku przez Ko Kuei Chen (1898-1988) i Carl F. Schmidt (1893-1965).
Lecznicze działanie
Efedryna to lek adrenergiczny, uwalniający noradrenalinę. Obkurcza obwodowe naczynia krwionośne (skórne) oraz jelitowe, podnosząc ciśnienie krwi. Rozszerza drogi oddechowe (tchawica, oskrzela). Działa ośrodkowo – pobudzająco, a obwodowo – sympatykotonicznie. Hamuje ruchy perystaltyczne jelit. Działa słabiej niż adrenalina, ale dłużej i wolniej. Silnie pobudza ośrodkowy układ nerwowy, ośrodki wegetatywne, zwłaszcza ośrodek naczynioruchowy i oddechowy. Pobudza czynności serca. Jest psychostymulatorem. Zwiększa napięcie mięśni, siłę fizyczną i zdolność postrzegania oraz zapamiętywania. Ułatwia kojarzenie zdarzeń i zapamiętanych informacji. Zwiększa gotowość i chęć do pracy fizycznej oraz psychicznej. Kurczy zwieracz pęcherza moczowego hamując opróżnianie pęcherza moczowego. Efektywnie zwiększa wydolność fizyczną. Zastosowana miejscowo na skórę i błony śluzowe –zwęża naczynia krwionośne, co może być wykorzystane do leczenia kataru (krople do jamy nosowej) oraz trądziku różowatego (Acne rosacea), czy teleangiektazji (na skórę), zwłaszcza w połączeniu z flawonoidami. Po podaniu dożylnym podnosi ciśnienie krwi na około 20 minut. Po podaniu podskórnym zwiększa pojemność minutową serca przy mniejszym podniesieniu ciśnienia krwi. Znosi skurcze mięśni gładkich oskrzeli i jelit, rozszerza źrenice. OUN pobudza silniej niż adrenalina. Przedawkowanie preparatów efedrynowych oraz samej przęśli, wywołuje drżenie mięśni, niepokój, bóle mięśni, drgawki, częstoskurcz, bezsenność, gonitwę myśli, pocenie się.
W medycynie wielu krajów alkaloidy przęśli są nadal stosowane w dychawicy oskrzelowej, w zapaściach, w podciśnieniu i nieżytach jamy nosowo-gardłowej, w obrzęku Quinckego, w starczej rozedmie płuc, w myasthenia gravis. Ponadto przy kolce jelitowej. Preparatów tych nie należy podawać osobom chorym na nadciśnienie, nadczynność tarczycy, częstoskurcz oraz równocześnie z glikozydami nasercowymi. Maksymalna dawka jednorazowa 50mg; dawka terapeutyczna 10-30mg. Miejscowo roztwory 2,5-5%. Obecnie podawana doustnie (tabletki, krople) i donosowo (aerozole, krople). Dawniej również pozajelitowo (amp. 50mg/1m, 25mg/1ml).
Efekty uboczne terapii
Efedryna oraz przęśl, w przeciwieństwie do adrenaliny, powodują szybko zmęczenie układu naczyniowego. Podawane w krótkich odstępach czasu i długotrwale, przestają w końcu obkurczać naczynia i nie podnoszą już ciśnienia krwi. Nadają się więc do terapii krótkotrwałych.
Wykorzystanie w suplementacji
Pochodne efedryny (pseudoefedryna) są obecnie wykorzystywane na wielka skalę w rozmaitych suplementach pobudzających, w lekach leczących objawy przeziębienia, alergii i grypy. Pomimo, że większość leków objawowych stosowanych przy przeziębieniu i grypie jest mało wartościowych, pacjenci sięgają po nie chętnie. Większość z tych leków zawiera mało wartościowy i pozbawiony działania przeciwzapalnego paracetamol (pochodna aminofenolu) oraz słodziki i syntetyczne aromaty. Pacjenci używają tego typu preparatów za sprawą odczuwania aktywności związków efedrynowych. Powoduje to często nadużywanie paracetamolu i szkodliwe tego następstwa (uszkodzenie wątroby i szpiku).
