Pochodzenie i właściwości miłka wiosennego
Miłek wiosenny, czyli po staropolsku gorzykwiat–Adonis vernalis Linne to roślina z rodziny jaskrowatych–Ranunculaceae. Szeroko był też stosowany w medycynie oficjalnej. Miłek jest rośliną wieloletnią, rzadko występującą dziko w Polsce, głównie na zboczach i murawach doliny Wisły. Do celów przemysłowych i farmaceutycznych roślina jest uprawiana i pozyskiwana z upraw, rzadziej ze stanu naturalnego. Surowiec dostępny w handlu, pochodzi głównie z Rumuni, Węgier, Ukrainy i Bułgarii. Miłek zawiera glikozydy nasercowe, głównie cymarynę, ale jest ich znacznie więcej, wg literatury anglosaskiej ok. 30 kardenolidów, a wg szwajcarskiego piśmiennictwa–25 kardenolidów. Miłek letni występuje dziko w Szwajcarii i we Włoszech. W Polsce jest raczej dziczejący niż naturalnie występujący, ponadto uprawiany jako roślina ozdobna.
Miłek wiosenny, a działanie na organizm
Miłek wywiera wpływ na serce, podobnie jak naparstnica, lecz łagodniej. Jest bezpieczniejszy w stosowaniu niż naparstnica, co jest szczególnie ważne w fitoterapii. Miłek działa również uspokajająco na ośrodkowy układnerwowy i moczopędnie. W medycynie oficjalnej dawnej i współczesnej, miłek znalazł zastosowanie w leczeniu lekkich postaci niewydolności serca. Surowcem jest kwitnące ziele, wysuszone w zacienionymi przewiewnym miejscu.
Wpływ miłka na serce jest podobny jak naparstnicy i konwalii, jednakże działanie skurczowe na mięsień serca przeważa nad działaniem hamującym przewodzenie bodźców. Miłek silniej pobudza nerw błędny niż naparstnica. Silniej niż naparstnica rozszerza naczynia wieńcowe. Miłek wpływa bardziej uspokajająco na korę mózgową niż naparstnica. Miłek wyraźniej niż naparstnica zwalnia rytm oddechowy i wzmaga rozpiętość oddechową. Polecany jest przylekkiej niewydolności krążeniowej, głównie prawokomorowej, w tym również, np. przyrozedmie płuc, zapaleniu oskrzeli, przy otyłości. Sprawdzał się przy dusznicy bolesnej. Miłek podawano dla stonizowania serca przed operacją i przed porodem. Generalnie zawsze uważano, że nie ulega kumulacji, tak jak naparstnica. We współczesnej praktycznej fitoterapii dawki podstawowych preparatów miłka przedstawiają się następująco:–nalewka miłkowa –Tinctura Adonidis: 3 razy dziennie po 25 kropli.
Składniki czynne miłka wiosennego
FP VI nie podała norm dotyczących zawartości (ilości) składników czynnych. Zawiera jednak uwagę “do przyrządzania preparatów i w recepturze należy używać wyłącznie mianowanego proszku z ziela miłka wiosennego Adonidis vernalispul vistitratus”. Ziele miłka (Adoniskraut) jest ujęte w Deutsches Arzneibuch (DeutscherApotheker Verlag) z 1999 r. Surowiec zawiera od 0,2 do 0,8% glikozydów kardenolidowych,kwas akonitowy, kwas adonidowy, alkohol cukrowy–adonitol i flawonoidy. Spośród glikozydów kardenolidowych miłka,trzeba wymienić wspomnianący marynę (aglikonem jestk-strofantydyna; cukrem jest beta-D-cymaroza) i adonitoksynę(aglikonem jest adonitoksygenina; cukrem jest alfa-L-ramnoza).
Właściwości lecznicze
Dr Fr. Oesterlen w 1861 r. wymienia Radix Adonidisjako oficjalny surowiec lekarski. Dr H. Huchard w publikacji z 1889 r. zalecał miłek przy niewydolności serca. W XIX w. był w użyciu jako środek poprawiający ciśnienie krwi(krążenie) i usuwający puchlinę wodną. W połowie XIX wieku zauważono, że działa podobniejak naparstnica. Miłkowi dodatkowo przypisywano wówczas właściwości przeciwpadaczkowe. Dr Fr. Penzoldt w 1890 r. podał dawki lecznicze pokrewnego gatunku–miłka letniego–Adonisaestivialis L. Miłek (gorzykwiat)letni–Adonis aestivialisw formie sproszkowanej: doustnie był podawany w dawce 4-8g/24h. Z surowca przygotowywano także napar. W XIX wiekumiłek (gorzykwiat)wiosenny–Adonis vernalis L.polecano w dawce 3-5g/dziennie; najlepiej w formie naparu. Wpraktyce brano 1-1,5g sproszkowanego ziela na filiżankę wrzącej wody. Taką herbatkę przyjmowano 3 razy dziennie (3 filiżanki dziennie). Dr B. Oks (1910 r.) polecał napar: 3-5g surowca na 180g wrzącej wody; co 2 godziny 1 łyżka naparu. W XX wiekumiłek wiosennydawkowano nieco inaczej niż w XIX wieku: 6-8 g/200 ml wrzącej wody–4 razy dziennie po1 łyżce naparu. Gdy występowała biegunka lub wymioty, podawano dodatkowo preparaty z opium w niskich dawkach, które usuwały przykre objawy ze strony przewodu pokarmowego.
