Viscumz rodziny Loranthaceaejest rośliną półpasożytniczą, która odegrała ogromną rolę w medycynie. Pasożytuje na różnych drzewach i ma zmienny skład chemiczny jakościowy i ilościowy, zależnie od wykorzystywanego gatunku żywiciela, choć także powtarzalne i stałe metabolity wtórne, które dają gwarancję aktywności farmakologicznej.
Zastosowanie jemioły w różnych czasach
Jemioła pasożytuje na drzewach iglastych (np. sosna, modrzew, jodła, świerk) i liściastych (np. topola, dąb, jabłoń, wiąz). Surowiec jest pozyskiwany z gatunku Viscum album L.,podgatunku Viscum album ssp. abietis (Wiesb.) Abrom., Viscum album ssp. austriacum (Wiesb.) Vollm.Hippokrates (ok. 460-370 r. p.n.e.) polecał jemiołę w chorobach śledziony. św. Hildegarda (1098-1179) opisała jemiołę jako lek przeciwko padaczce ichorobom wątroby. Paracelsus (1493-1541) uważał jemiołę za cenny środek w terapii padaczki. Lonicerus (1528-1586) i Matthiolus (1501-1577) stosowali jemiołę w leczeniu gorączki, dla poprawienia przebiegu porodu, ponadto przy padaczce, jako środek spowalniający przepływ krwi (uspokajający na krążenie) i przeciwrobaczy. Hecker w pracy z 1814 r. zwrócił uwagę, że jemioła ma różną moc i zakres leczenia, zależnie od gatunku drzewa, jaki zasiedla. Haller (1708-1777) uważał ziele jemioły za środek poprawiający trawienie, natomiast jagody jemiołowe za środek przeczyszczający. Hardy (połowa XIX wieku) używał jemiołę przy neuralgiach twarzy (maść z jagód na wosku, do okładów, jako plaster). Bohn (początek XX wieku) zalecał jemiołę jako środek obniżający ciśnienie krwi i hamujący krwotoki maciczne, w tym po porodzie. Hertwig (początek XX wieku) zalecał jemiołę w leczeniu migreny. W medycynie ludowej stosowano jemiołę jako środek przeciwkrwotoczny i w leczeniu raka. Stało się to podstawą do opracowania szwajcarskiego i niemieckiego preparatu do injekcji,polecanego w terapii chorób nowotworowych. W medycynie ludowej jemiołę używano w leczeniu epilepsji, stanów histerii, astmy, nadmiernych krwawień miesiączkowych, do hamowania krwotoków oraz obniżania ciśnienia krwi. Białe owoce jemioły (z lepką, ciągnącą się zawartością) były używane jako środek przeciwpasożytniczy (doustnie). Gaulthier w 1907 r. opublikował pracę, w której przedstawił wyniki badań, w których wykazał hipotensyjny wpływ wyciągów z jemioły. G. Kleine opublikował w latach 30. XX wiekuwyniki badań, z których wynika, że po miesięcznej kuracji preparatami jemioły można uzyskać spadek ciśnienia krwi ze 195 mm Hg na 135 mmHg. R. Wasicki (1936 r.) stwierdził doświadczalnie, że wpływ hipotensyjny mają preparaty przygotowane ze świeżego ziela jemioły.
Zastosowanie jemioły obecnie
Obecnie w wielu krajach Europy straciła ona na znaczeniu, choć surowiec –ziele jemiołyHerba Viscijest dostępne w krajowych i zagranicznych sklepach zielarskich. Za granicą istnieją również pozajelitowe i doustne nowoczesne formy oparte na ekstraktach z jemioły, standaryzowane na zawartość składników czynnych.
Jemioła stymuluje aktywność limfocytów CD3+ CD4+, limfocytów NK –Natural Killers oraz sekrecjęlimfokin icytokin (po podaniu pozajelitowym). Dzięki temu preparaty jemiołowe ograniczają przerzuty nowotworów i działają cytotoksycznie oraz cytostatycznie wobec komórek nowotworowych.Zwiększają produkcję martwiczego czynnika nowotworów TNF.Pozajelitowe podawanie wyciągów z jemioły najefektywniej obniża ciśnienie tętnicze krwi.
Preparaty jemiołowe
Maceraty z ziela jemioły (sporządzone na zimno, poprzez zalanie rozdrobnionego lub zmielonego surowca, także świeżego,chłodną lub ciepłą wodą przegotowaną i pozostawienia na 8 godzin) obniżają ciśnienie krwi, uszczelniają i wzmacniają naczynia krwionośne, podnoszą odporność organizmu, działają uspokajająco, przeciwpadaczkowo i przeciwkrwotocznie. Zmniejszają obfitość krwawień miesiączkowych i podnoszą krzepliwość krwi.
Macerat można pić 3-4 razy dziennie po 100ml (1 łyżka surowca na 200ml wody). Intrakt z jemioły i napar to wyciągi przygotowywane na gorąco, uszkadzające proteiny i proteidy oraz lektyny jemiołowe, przez copozbawione są działania hipotensyjnego i immunostymulującego.
Działają jedynie uspokajająco, rozkurczowo, przeciwzapalnie. Nalewka na słabym alkoholu (np. winie) ma lepsze właściwości, choć również większość składników zostaje zdenaturowana i unieczynniona. Najlepsze są maceraty na zimno ze świeżego surowca oraz świeży surowiec zmielony w miodzie (1 łyżeczka ziela zmielonego na 2 łyżki miodu), zażywany 3 razy dziennie po 1 łyżce.
Preparaty jemiołowe podawane pozajelitowo wspomagają również leczenie łuszczycy i ciężkich form trądziku, ponadto chorób alergicznych, zapalenia przydatków, przewlekłych infekcji skóry, układu moczowego, trawiennego i oddechowego.
Ziele jemioły – skład, działanie, właściwości.
Ziele jemioły to surowiec aminowy, aminokwasowy, lektynowy i białkowy. Zawiera beta-fenyloetyloaminę, tyraminę, cholinę, polipeptydy (wiskotoksyny I, II, III, IVB, A2, A3), glikoproteiny lektynowe (wiskumina), lektyny (I, II, III), fenylopropanoidy. Surowiec posiada syringeninę, syringinę, glikozyd syringeniny, eleuterozyd E, kwas kawowy, kwas gentyzynowy, polisacharydy. Działanie przeciwnowotworowe zależy m.in. od obecności wiskotoksynyII, III i IVB.Lektyny należą do fitoglutynin i zbudowane są z części cukrowej oraz białkowej. Zlokalizowane są na powierzchni błon komórkowych zapewniając kontakt, przyleganie i różnicowanie komórek w tkanki. Różna budowa lektyn zapewnia specyficzność tkankową roślin i identyfikowanie określonej tkanki. Lektyny zawierają w budowie metal, np. mangan, cynk, magnez. Podobne właściwości wykazują glikoproteiny powierzchniowe komórek zwierzęcych. Namnożone komórki nowotworowe odrywają się od macierzystego ogniska i są przenoszone z krwią i limfą. Gdy napotkają odpowiedni rodzaj tkanki, który rozpoznają dzięki glikoproteinom –przyłączają się do organu i ulegają intensywnej proliferacji. Lektyny jemiołowe utrudniają ten proces, zmniejszając ryzyko metastazy (przerzutu).W zakresie fitoterapii tradycyjnej surowiec zbiera się od grudnia do lutego.
