Pochodzenie
Wiązówka błotna – Filipendula ulmaria (L.) Maximowicz(Spiraea ulmaria Linne) z rodziny różowatych –Rosaceae, dostarcza ziele oraz kwiat – Herba, Flos Spiraeae(Herba et Flos Filipendulae ulmariae). Ziele jest objęte Farmakopeą Europejską V, natomiast kwiat wiązówki (Mädesüßblüten) przez DAC = Deutscher Arzneimittel Codex z 2004 r. Kwiat wiązówki (tawuły) jest w Farmakopei Szwajcarskiej V i dalszych oraz w Farmakopei Polskiej III. Do celów leczniczych może być także użyty gatunek: Filipendulavulgaris Moench.
Wykorzystanie wiązówki w ziołolecznictwie
W ziołolecznictwie wiązówka jest stosowana w leczeniu chorób reumatycznych, przeziębieniowych, choroby wrzodowej, nieżytów układu oddechowego i trawiennego, gorączki. Jest to sprawdzony środek napotny, moczopędny, czyszczący krew, przeciwgorączkowy, przeciwzapalny, przeciwbólowy. Naturalna alternatywa dla syntetycznych salicylanów. Salicylan został wyizolowany po raz pierwszy nie tylko z wierzby,ale także z wiązówki. Dlatego też kwas salicylowy nazywano również Acidum spiricicum.
Pierwsze wzmianki o wiązówce
W 1971 r. angielski farmakolog John Robert Vane (1927-2004) opisał po raz pierwszy mechanizm działania salicylanów. Polega on na hamowaniu cyklooksygenazy prostaglandynowej. W latach 60., a potem w latach 90. XX w. opublikowano wyniki badań na temat potencjalnych możliwości salicylanów w zapobieganiu transformacji nowotworowej. W 2013 r. ogłoszono, że salicylany podawane w małych dawkach zmniejszają ryzyko rozwoju raka jelita grubego (Cook, N. R., Lee, I. M., Zhang, S. M., Moorthy, M. V., & Buring, J. E. (2013). Alternate-day, low-dose aspirin and cancer risk: long-term observational follow-up of a randomized trial. Annals of internal medicine, 159(2), 77–85). Nowym wskazaniem dla surowców salicylowych jest profilaktyka chorób układu krążenia, grożących powstaniem zatorów i zakrzepów (zawał serca, choroba niedokrwienna serca). W 1974 r. opublikowano pierwsze wyniki badań świadczące o zmniejszaniu się śmiertelności u pacjentów po zawale serca, którym podawano salicylany (tzw. wtórna profilaktyka zgonów z powodu zawału serca).
Składniki aktywne
Składniki aktywne wiązówki są liczne i można je pogrupować chemicznie:
1. Flawonoidy 3-6%, głównie spiraeosid = spireozyd (glikozyd kwercetyny), kaempferol; DAC wymaga przynajmniej 1,8% flawonoidów w przeliczeniu na hiperozyd.
2. Glikozydy fenolowe: monotropityna = monotropitozyd, spiraein = spireina 0,3-0,5%, dające przy hydrolizie aldehyd salicylowy i salicylan metylu.
3. Olejek eteryczny (PhEur. wymaga przynajmniej 1ml x kg–1) uwalniający aldehyd salicylowy i salicylan metylu.
4. Garbniki (ellagotaniny) do 20%
5. Enzym gaulteraza rozkładający monotropitin i spiraein.
6. Wolny kwas salicylowy.
7. Wanilina.
8. Heliotropina (bardzo niska zawartość).
Lecznicze właściwości
Napar –Infusum Ulmariae: 5-10g/200ml wrzącej wody lub mleka; parzyć 20 minut, przecedzić; pić 3 razydziennie.
Nalewka –Tinctura Ulmariae1:5-10 na alkoholu 60-70% lub winie białym–10 ml 1-2razy dziennie.
Korzystne jest łączenie wiązówki z wierzbą –Salix, topolą – Populus, starzęślą – Gaultheria, bzem czarnym – Sambucus nigrai hakoroślą – Harpagophytum. Mieszanki takie mają silniejsze właściwości przeciwzapalne, antyagregacyjne, przeciwreumatyczne i przeciwartretyczne.Herbatki z wiązówki zapobiegają obrzękom, zakwasom, bólom i przykurczom mięśni szkieletowych, występującym po dużym wysiłku fizycznym.
Pokrewnym wiązówce i wygodnym w stosowaniu lekiem jest olejek starzęślowy – Oleum Gaultheriae.
